غارشناسی:قسمت دوم

- از نظر روش شکل گیری:

که در بخش غارهای طبیعی به آن پرداخته شده است.

در اکثر منابع و مراجع داخلی، دسته بندی خاصی صورت گرفته است، که در این قسمت به آن می پردازیم، در این دسته بندی غارها به دو گروه زیر تقسیم می شوند:

1- غارهای طبیعی
2- غارهای دستکنده (دست کن، مصنوعی)

البته شاید بتوان گروه سومی هم در نظر گرفت و آن گروه غارهای طبیعی-دستکنده (مانند غار کرفتو) می باشد. این نوع غارها معمولا منشاء طبیعی دارند که بعدها توسط بشر و برای مقاصد گوناگون حفاری و حجاری شده اند، ولی با توجه به اینکه می توان این نوع غارها را از زاویه غارهای طبیعی و دست کنده به تفکیک بررسی کرد از ذکر تفصیلی آنها صرفنظر می کنیم.

1- غارهای طبیعی:

غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهکی، وقوع زمین لرزه یا چین خوردگی زمین، اثر آبشارها و امواج دریا، وجود آتشفشان یا گدازه های حاصل از آن و انواع غارهای بادی و یخی به وجود می آید.

غارهای طبیعی بیشتر در اثر نفوذ آب در طبقات آهکی به وجود می آیند و به فراوانی در دنیا یافت می شوند. تعداد اندکی از آن ها در سنگ های گرانیتی، آتشفشانی و یا سنگ های شنی وجود دارند.

بنابراین اکثر غارهای طبیعی از سنگ های آهکی تشکیل شده که ارتباطی مستقیم با تشکیلات سنگ های رسوبی دارند. منشاء این سنگ ها در اصل شیمیایی یا بیوشیمیایی است و تشکیل دهنده عمده آنها کربنات کلسیم Caco3 می باشد.

مهمترین خاصیت سنگ های آهکی انحلال آنها در آبهای محتوی دی اکسید کربنCO2  است.
این گاز ترکیبی از دو عنصر کربن و اکسیژن است که به فراوانی و به صورت گسترده در سطح زمین وجود دارد و همواره در فعل و انفعالات بیولوژیکی شرکت می کند.
(عناصری چون اکسیژن، نیتروژن، هیدروژن و کربن در تمامی موجودات زنده وجود دارد و موجودات برای حفظ انرژی خود با مصرف ترکیب عناصر کربن دار به حیات خود ادامه می دهند).

دی اکسید کربن گازی است که در هوا وجود دارد، این گاز در جایی که سنگ های آهکی در داخل غار تشکیل شده اند، از غلظت بیشتری برخوردار است.
دی اکسید کربن بیش از همه در فضا از بین می رود و از بدو پیدایش در روی زمین مقدار این گاز به تدریج رو به افزایش بوده است.

محلول دی اکسید کربن در آب اسیدکربنیک H2CO3  تولید می کند. کلسیم محلول در آبها یا ترکیب این اسید کربنات کلسیم به وجود می آورد که در آب قابل حل بوده و طبقات سنگ های آهکی را تشکیل می دهد.
سنگ های آهکی احتمالا از دوره پرکامبرین (2000 تا 3500 میلیون سال قبل) وجود داشته اند.
همزمان با تشکیل سنگ های جدید آهکی، سنگ های قدیمی در اثر فعل و انفعالات هوای روی زمین و اسید کربنیک ناپدید می شوند.
CaCO3 + CO2 + H2O-------Ca (H2 CO3) 2

البته این فعل و انفعالات ساده نیست و قابل تغییر نیز نمی باشد و نهایتا موازنه های شیمیایی که همیشه در آب وجود دارد، انجام می گیرد.
برقراری موازنه در اثر شرایط خاص به صورت فعل و انفعالاتی از چپ به راست یا از راست به چپ انجام می گیرد.

زمانی که فعل و انفعال این فومول از چپ به راست انجام گیرد، در حقیقت آبهای جاری از طریق زمین هایی که دارای پوشش گیاهی هستند، از گاز CO2 غنی شده و به لایه های تحتانی سنگ های آهکی نفوذ می کنند و مقدار مساوی از کربنات کلسیم به محلول بی کربنات کلسیم تبدیل می شود.
حال اگر این محلول به داخل غاری جاری شود یا در لایه های سنگ های آهکی نفوذ کند با فضایی که دارای دی اکسید کربن کمتری است، مواجه می شود.

قسمتی از محلول دی اکسید کربن به فضایی که تحت تاثیر ته نشینی کربنات کلسیم است باز می گردد، در این حالت فعل و انفعال فرمول از راست به چپ انجام می گیرد.
در این صورت آب مدت بیشتری نمی تواند تمامی کربنات کلسیم را که به شکل رسوب باقی مانده است، حل نماید، لذا رسوب یا ته نشین نازکی از آهک در سقف یا دیواره غار یا به صورت آهک کریستالیزه آویخته از سقف باقی می ماند.

وقتی که این تشکیلات آهکی که به طور عمودی از سقف به پائین آویزان باشند، آنها را استالاگتیتStalactite    یا چکنده می نامند.

ته نشین های آهکی به وجود آمده از چکه های آب از سقف به سمت پائین در کف غار رو به بالا می روند که استالاگمیت Stalagmite  یا چکیده نامیده می شوند.

شکل رشد پیدا کرده آنها یکسان است اما در انتها ضخیم تر و همگی در مقابل جریان هوا یا آب مقاوم هستند. تزئینات آهکی در ایران به نام های پرده ای، سوزنی، جرقه ای، گل کلمی، فندقی، اسفنجی و نقل بادامی وعروف است.

این دو تشکیلات در طول هزاران سال گسترش پیدا می کنند و رشد آنها گاهی فقط به چند سانتی متر در یک قرن محدود میشود که به نظر عده ای از زمین شناسان رشد آنها در هر قرن 5/2 سانتی متر مکعب است. گاهی این دو تشکیلات در طول قرون متمادی بهم رسیده و تشکیل ستونی را می دهند که از سقف به زمین می رسد و این ستون ها گاهی به دیواره غار می چسبد که به آنها جرز Piliers می گویند.

آبی که در امتداد طول سقف غار جریان می یابد، بتدریج سقف غار را از کربنات کلسیم می پوشاند که روانه (

(Coulee) Flow نامیده می شود.

ادامه دارد.......

دومین همایش غارنوردی

دومین برنامه از سری برنامه های انجمن غار نوردان ایران غار هامپوئیل  13-15 خرداد 90      در ادامه برگذاری اردوهای غارنوردی انجمن غارنوردان و غار شناسان  در سطح  کشور ، دومین برنامه  با هدف فعالیت در غارهای عمودی  به میزبانی غار نوردان تبریز  در غار هامپوئیل به  مدت سه روز اجرا میگردد . سرپرست :  رحمان عباس پور           ( 09149004097 )  مسئول پذیرش و ثبت نام :  احمد اصغری خاتونی       ( 09143113113 ) مسئول فنی  : ابراهیم بیرامیان          (  09144138370 ) شرایط ثبت نام: -داشتن لوازم کامل غانوردی و آشنائی کامل با فنون اس ار تی - داشتن بیمه ورزشی سال جاری - تکمیل فرم ثبت نام  ( همراه داشتن دو قطعه عکس پرسنلی ) - پرداخت مبلغ  200.000 ریال برای اعضاء انجمن و 250.000 ریال شرکت کنندگان غیر عضو  به حساب سیبا به شماره   0100799316000 ( 6037991027876949  شماره  کارت )بنام احمد اصغری خاتونی  تا تاریخ 11/3/90  و شماره فیش را به شماره تلفن  [phone] با پیامک ارسال نموده و از ارسال آن اطمینان حاصل نمائید.  لوازم مورد نیاز:     دارا بودن تجهیزات کامل غار نوردی شخصی شامل: لباس یکسره مناسب غارنوردی ( ترجیحا ضد آب ) دو سری – چکمه و کفش مناسب کوهپیمایی - دستکش دو دست– کوله غارنوردی - کلاه کاسکت – چراغ پیشانی دو عدد و باطری اضافه ( حداقل 12 ساعت ) – هارنس غارنوردی -استاپ یا سیمپل همراه با شانت - کرول –بند همایل -  یومار – کارابین میلون– کارابین پیچ پنج عدد – لینارد – رکاب غارنوردی –  تسمه 60 و 120 سانت هر کدام یک عدد  طناب استاتیک ( یک حلقه برای دو نفر ) – پتوی نجات - تجهیزات شخصی در کمپ و کوهپیمایی کیسه خواب و زیر انداز-کیسه بیواک – چادر - کیسه بزرگ پلاستیکی جهت آبندی وسایل در غار - وسایل غذاخوری شخصی. وسایل امداد پزشکی شخصی – وسایل بهداشتی شخصی . تجهیزات نقشه برداری : قطب نما – شیب سنج –3 برگ کاغذ شطرنجی لمینیت شده – مداد – پاکن – نقاله – متر 30 متری . شروع برنامه : ساعت9 صبح روز جمعه 13/3/90 از مقابل  ایستگاه راه آهن مراغه پایان برنامه : ساعت 14  روز یک شنبه 15/3/90       از پذیرش افراد با لوازم غیر غار نوردی در برنامه معذوریم .

نشست هیات مدیره

نشست اعضای هیات مدیره انجمن غارنوردان در سنندج    

نشست هیات مدیره انجمن غارنوردان و غارشناسان ایران 29و30 اردیبهشت در شهر سنندج با میزبانی غارنوردان کردستان برگزار خواهد گردید.این نخستین نشست هیات مدیره انجمن در شهرستانها خواهد بود که به مسائل غارنوردان و راههای گسترش غارنوردی در شهرستانها خواهد پرداخت.

تصاویری شگفت انگیز از بزرگترین غار دنیا

بررسیها نشان داد که یک رودخانه زیرزمینی بین دو تا پنج میلیون سال قبل این غار را در زیر این جنگل بارانی حفر کرده است.

مجله نشنال جغرافی در اولین شماره خود در سال ۲۰۱۱ به معرفی یکی از بزرگترین غارهای دنیا به نام “هانگ سون دونگ” در ویتنام پرداخته است.

به گزارش مهر، غار “هانگ سون دونگ” در ویتنام دارای یک جنگل داخلی است. این غار به حدی وسیع است که برای وارد شدن به آن باید از یک مسیر عمودی به ارتفاع یک آسمانخراش ۴۰ طبقه پایین رفت.

در آستانه ورود به “هانگ سون دونگ”، یک ستون غول پیکر از رسوبات کربنات کلسیم همانند برجی بلند در برابر دیدگان مکتشفان این غار عظیم ظاهر می شود.

در آوریل ۲۰۰۹ تیمی متشکل از مکتشفان انگلیسی و ویتنامی شروع به اکتشاف “هانگ سون دونگ” کردند و دریافتند که زیر جنگلهای بارانی در مرز میان ویتنام و لائوس غاری خیره کننده به طول بیش از ۴ کیلومتر و در برخی نقاط با ارتفاع بیش از ۱۸۰ متر امتداد یافته است.

بررسیها نشان داد که یک رودخانه زیرزمینی بین دو تا پنج میلیون سال قبل این غار را در زیر این جنگل بارانی حفر کرده است.

مکتشفان از سال ۱۹۹۰ به این منطقه اعزام می شوند و تاکنون توانسته اند بیش از ۱۵۰ غار را کشف کرده و بیش از ۱۴۰ کیلومتر تونل در داخل این غارها را نشانه گذاری کنند.

در این راستا، مجله علمی نشنال جغرافی در اولین شماره سال ۲۰۱۱ خود گزارشی تصویری از مناظر دیدنی این غار را منتشر کرده است.

برای ورود به این غار باید از مسیری به وسعت یک آسمانخراش ۴۰ طبقه پایین رفت

غار هانگ سون دونگ شایر بزرگترین تونل افقی دنیا را داشته باشد

یک ستون از رسوبات کربنات کلیسم

ورودی غار

یک دیوار کچی رنگی در خروجی غار که شبیه جلبکهای عظیم به نظر می رسد

سنگهای ورودی این غار بسیار لغزان هستند

رسوبات کربنات کلسیم عظیم که راه را بر غار شناسان می بندند

این غار هانگ لونگ کن است که در سال ۲۰۱۰ کشف شد
اعتقاد بر این است که این غار به هانگ سون دون وصل می شود

غارشناسی:قسمت اول

عوامل مختلفی باعث پیدایش و شکل گیری غارها می شوند. این عوامل می توانند فرایندهای شیمیایی، فرسایش آب، نیروهای زمین ساختی (تکتونیکی)، میکروارگانیسمها، فشار، تاثیرات اتمسفری، حفاریهای انسان و ... باشند. غارها را می توان از جنبه های گوناگونی دسته بندی کرد، که در ذیل به اجمال به آنها می پردازیم:

1- از نظر جنس سنگهای محیطی:

·   غارهای آهکی (سنگ آهک، دولومیت، ماربل)

·   غارهای گچی

·   غارهای گدازه ای (ماگمایی)

2- از نظر ریخت شناسی (مورفولوژی) و ساختار هندسی:

·   غارهای افقی که شامل تونلهای افقی نزدیک به هم هستند.

•   غارهای شکافی که شامل تنها یک شکاف در سنگ یا صخره هستند.

·   غارهای عمودی که شامل چاه یا چاههایی هستند که با هم مرتبط هستند و فاصله نزدیکی به هم دارند.

·   سیستمهای غاری که بخاطر بزرگی ویژگیهای مختلفی را با هم دارا هستند.

تفکیک غارهای افقی و عمودی صرفا برای غارهای کوچک است که در آنها یک تونل و یا یک چاه وجود دارد در اکثر غارها، بخاطر فضای بزرگ و تعدد تونلها و چاهها، سیستم غاری وجود دارد.

3- از نظر زمان پیدایش:

·   غارهای اولیه که در فضای بین سنگها و صخره ها (در زمان شکل گیری آنها) بوجود می آیند مانند تونلهای گدازه ای یا غارهای توفا (Tufa )

توفا : سنگهای رسوبی هستند که از رسوب لایه های نازک کربنات کلسیم یا به مقدار کمتر سیلیس در اطراف چشمه های آب شور و یا به صورت پوششی در اطراف استالاکتیت ها یا استالاگمیت ها تشکیل می شوند.

·   غارهای ثانویه که بعد از پیدایش سنگها و صخره ها و در اثر عوامل غارزا بوجود می آیند، اکثر غارهای جهان جزو غارهای ثانویه محسوب می شوند.

·   غارهای رده سوم که بر اثر متلاشی شدن غارهای دیگر بوجود می آیند.

4- از نظر عمر سنگ:

این دسته بندی برای غارهای آهکی بکار می رود، آهک، سنگی رسوبی است و یکی از مشخصه های اصلی آن، زمان پیدایش می باشد.

·   آهکهای جدید (اخیر) یا توفا که در سراسر جهان یافت می شوند.

·   آهکهای ژوراسیک

·   آهکهای دونین (Devonian )

ژوراسیک یکی از دوره ها در دوران دوم زمین شناسی است، طول دوره ژوراسیک 60 میلیون سال است.
دونین یکی از دوره ها در دوران اول زمین شناسی است، دوره دونین از 408 تا 360 میلیون سال پیش به طول انجامیده است.

ادامه دارد